Güneş Saati

Güneş Saati Nedir ?

Zaman veya vakit, ölçülmüş veya ölçülebilen bir dönem, uzaysal boyutu olmayan bir süreklilik.[1] Zaman kavramı, tarih boyunca felsefenin ilgi alanlarından biri olmasının yanı sıra matematik ve fizik çalışmalarının da önemli alanlarından biridir.


Güneş Saati : Zamanı ölçeklendirmek için kullanılan en eski yöntemlerden biridir.


Güneş Saati Nasıl Okunur? Saat, tam ve çeyrek saatleri gösteren yere paralel çizgilerle bunları çaprazlama kesen üçü bükey, üçü dışbükey ve biri de düz olmak üzere, yedi burç çizgisinden meydana gelir. Milin altında, saat 8:30'da başlar. Levhanın sol üst köşesinden aşağıya doğru dik inen çizgi, öğle çizgisidir (Hatt-ı Zeval). Öğle namazı vakti, mil ucunun gölgesinin bu çizgi üzerine düştüğü zaman girer. 12'nin günbatımı olarak kabul edildiği sistemlerde (ki bu saatte öyledir) güneşin yengeç burcu üzerinde olduğu 21 Haziran'da (en uzun gün) öğle vakti saat 4'te başlar. Mermer levha üzerinde, dik inen çizginin hemen solunda, alttan ikinci ile üçüncü dışbükey çizgisinin arasında 'Hatt-ı Zeval' ibaresi açıkça okunur. Güneş saati üzerindeki içbükey ve dışbükey yedi burç çizgisi, altı dilim meydana getirir.

Sol üst köşeye yakın bir yerde bulunan milin solundaki kartuşlarda sırasıyla, 'el mazi ani'z seval' (öğleden sonraki saat) ibareleri görülür. 'El baki...' ile başlayan ibarenin üstünde 1'den başlayıp üstteki burçların arasında 8'e kadar devam eden sayılar ise, öğle vaktinin üzerinden kaç saat geçtiğini gösterir. Böylece üstteki sistemde öğle vakti 12 olarak kabul edilir. Halbuki altta sıralanan rakamlar 4 ile başlayıp 12 ile son bulur. Bu sistemde, güneşin batışı anında saat (12) ya da (0) kabul edilir. Batılılar bu sisteme italik sistem adı verirler.

Osmanlılar da diğer İslâm devletleri gibi, güneşin batışını, o günün sonu (veya sonraki günün başlangıcı) kabul ediyorlardı. Alaturka saat sistemi denilen bu sistemde günbatımında saat 12 veya 0'dır.

Kaynak: Osmanlı Güneş Saatleri, Doç. Dr. Nusret Çam, Ankara, 1990.




Güneş saatlerinin okunuşu normal saatler gibi değildir. Doğrudan standart zamanı vermez standart zamanı bulmak için bazı düzeltmeler yapılmalıdır. Şimdi bu düzeltmeleri ve saatin okunuşunu inceleyelim.

Zaman Denklemi ( E(t) ) Düzeltmesi:

Saat üzerindeki gölge gerçek Güneş zamanı okumamızı sağlar. Bunun ortalama Güneş zamanından olan farkı bize zaman denkleminin değerini verir. Bu nedenle Güneş saatlerinin üzerinde veya Güneş saatine yakın bir Yerde belirli bir gün için çizelge, grafik veya eğri olarak bu değerleri bulabiliriz. Okunan bu değer gölgenin gösterdiği gerçek Güneş zamanından çıkartılarak ortalama Güneş zamanı değeri bulunur.

2001 yılı için zaman denklemi grafiği ve zaman denklemi eğrisi (analemma) sıra ile Şekil 3.2.A ve Şekil 3.2.B de gösterilmektedir.

Boylam Düzeltmesi:

Ortalama Güneş zamanı aynı boylamda bulunan insanlar için Yerel ortalama bir zamandır. Standart zaman kolumuzdaki saatler tarafından gösterilen bulunduğumuz saat diliminin standart meridyenin ortalama Güneş zamanıdır. Ortalama zamanı boylam düzeltmesini çıkartarak standart zaman haline getirebiliriz.

Boylam düzeltmesi için iki yöntem vardır.

1 ) Greenwich meridyenine göre düzeltme,

2 )Saat diliminin standart meridyenine göre düzeltme,

şimdi bunları birer örnekle açıklamaya çalışalım.


1 ) Boylamı 6°02’ doğu olan Fransa’daki Besançon için Greenwich meridyenine göre düzeltme yapalım Greenwich meridyeni ile Besançon meridyeni arasındaki zaman farkı (1°=4dak ) eşitliği gözönünde bulundurularak 24dak 8sn ’dir. Besançon Greenwich ‘in doğusunda olduğu için Greenwich saatini bulunurken bu değer Besançon saatinden çıkartılmalıdır. Fransa’da yaz saati uygulaması olduğu da göz önünde bulundurulacak olursa zaman denkleminin 3dak 47sn olduğu her hangi bir yılın 15 Mayıs’ı için; gerçek Güneş zamanı 12sa iken, saatin okunuşunu inceleyelim,


Güneş saati zamanı.............(12sa00dk00sn)

zaman denklemi............... -(00sa03dk47sn)

boylam düzeltmesi........... -(00sa24dk08sn)

standart meridyen farkı... +(01sa00dk00sn)

yaz saati farkı.................. +(01sa00dk00sn)

--------------------------------------------------

Fransa yaz saati....................13sa32dk05sn dir.



2 ) Eğer düzeltmeyi Besançon’un standart meridyeni olan Merkez Avrupa meridyenine göre yapacak olursak, Besançon 6° 22’ doğu boylamındadır. Dolayısıyla Merkez Avrupa meridyenin batısındadır ve arasındaki zaman farkı 35dak 52sn dir. Bu değer düzeltme olarak eklenmelidir. Zaman denkleminin 3dak 47sn olduğu her hangi bir yılın 15 Mayıs’ı için,


Güneş saati zamanı.............(12sa00dk00sn)

zaman denklemi............... -(00sa03dk47sn)

boylam düzeltmesi........... -(-00sa35dk52sn)

yaz saati farkı.................. +(01sa00dk00sn)

--------------------------------------------------

Fransa yaz saati....................13sa32dk05sn dir.




Çoğu Güneş saatinin üzerinde bulunduğu konum yani enlem ve boylam değerleri verilir. Bu değerler yardımıyla boylam düzeltmesi yapılabilir.



CEPGÜNEŞ SAATİ

KOL DİK DURUMDAYKEN 12 İŞARETİ KUZEYE ÇEVRİLDİGİNDE KOLUN GÖLGESİ SİZE GÜNÜN GERÇEK SAATİNİ VERİR.YAZ AYLARINDA 1 SAAT İLAVE EDİLİR.

Açıların Hesaplanması

*Öncelikle bulunduğunuz şehrin-yerin enlemini şu adrese girin - (Enter Latitude)

http://hilaroad.com/camp/projects/sundial/sundial_calculator/sundial_calculat...

*Enlem ve boylamı bulmak için Google "Earth" kullanarak evinizin bahçesindeki saksıların konumlarını dahi düzgün olarak tesbit edebilirsiniz. Mesela istanbul fatih camii'in enlemi 41° 1'10.52"N 41 sayısı girilir.

*Hesaplanan açılara göre çiziminizi yapabilirsiniz.

Diğer Resimli Dökümanlar İçin :

http://hilaroad.com/camp/projects/sundial/sundial.html

BENDE KLASİK SAAT SEVERİM :)